2016-2020-жылдарда Чүй облусунун социалдык-экономикалык өнүгүүсү
Региондук дүң продукт (РДП) - экономикалык бирдиктердин-резиденттердин өндүрүш ишинин акыркы натыйжаларын мүнөздөөчү эң маанилүү көрсөткүчтөрдүн бири. Ал аймакта өндүрүлгөн жана акыркы керектөөгө, топтоого жана экспорттоого арналган товарлардын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн наркын чагылдырат.
2019-жылы учурдагы баалар менен РДПнын көлөмү 85829,5 млн. сомду түзсө, беш жыл мурун, 2015-жылы анын көлөмү 73501,6 млн. сомдон ашпай, жан башына эсептегенде, тиешелүүлүгүнө жараша 91531,9 жана 84865,0 сомду түзгөн.
2019-жылы реалдуу РДПнын өсүшү өткөн жылдын деңгээлине салыштырмалуу салыштырма баада 104,4 пайызды түздү жана негизинен курулуш (2018-жылга карата 118,6 пайыз), маалымат жана байланыш (109,1), мейманкана жана ресторандардын ишмердиги (106,4), дүң жана чекене соода, автоунааларды жана мотоциклдерди оңдоо (105,7), билим берүү (103,7), айыл чарба , токой чарбасы жана балык уулоочулук (102,8), кайра иштетүү өнөр жайы (102,7) ж.б. экономикалык ишмердүүлүк менен камсыздалган.
Ошол эле учурда 2018-жылга салыштырмалуу 2019-жылы РДПнын көлөмүнүн төмөндөшү финансылык ортомчулук жана камсыздандыруу чөйрөсүндө 39,4 пайызга, кесиптик илимий жана техникалык ишмердик 28,1, суу менен камсыздоо, тазалоо, калдыктарды иштетүү жана кайра пайдалануучу чийки затты алуу 19,7, административдик, көмөкчү ишмердик 14,7, электр энергиясы, газ, буу жана кондицияланган аба менен камсыздоо (жабдуу) тармактары 5,5, транспорт ишмердиги жана жүктөрдү сактоодо 3,3, пайдалуу кендерди казууда 2,2 пайызга байкалган ж.б.
Акыркы беш жылдын ичинде Чүй облусунда РДПнын учурдагы баалар боюнча эң чоң өсүшү төмөнкү тармактарда байкалган: электр энергиясы, газ, буу жана кондицияланган аба менен камсыздоо (жабдуу) тармактары 3,4 эсе, пайдалуу кендерди казуу 2,2 эсе, суу менен камсыздоо, тазалоо, калдыктарды иштетүү жана кайра пайдалануучу чийки затты алуу 1,8 эсе, кыймылсыз мүлк менен операциялар 1,7 эсе, билим берүү 1,6 эсе, административдик, көмөкчү ишмердик 1,5 эсе, транспорттук ишмердиги жана жүктөрдү сактоо 37,0 пайыз, дүң жана чекене соода, унаа жана мотоциклдерди оңдоо 31,3 пайыз. ж.б.
Бирок 2015-жылга салыштырмалуу РДП өндүрүшүнүн төмөндөшү кесиптик, илимий жана техникалык ишмердүүлүктө (28,2 пайыз), курулушта (10,1 пайыз), иштетүү өндүрүшүндө (7,1 пайыз) учурдагы баада катталган.
Чүй облусунун республиканын ИДПсына кошкон салымы акыркы беш жылга салыштырма салмагында 2015-жылдагы 17,1 пайыздан 2018-жылы 14,6 пайызга жана 2019-жылы 13,9 пайызга чейин төмөндөдү. 2015-жылы калктын жан башына РДПнын көлөмү (84865,0 сомду) түзүп, республикалык орточо деңгээлден ( 75496,6 сом 12,4 пайызга) жогорулаган. Бирок 2018-жылы бул көрсөткүч республикалык орточо көрсөткүчкө салыштырмалуу 3,6 пайызга, ал эми 2019-жылы 8,3 пайызга төмөндөп, облус боюнча 91531,9 сомду ( республика боюнча 99834 сомду ) түзгөн.
2019-жылга карата дүң региондук продуктунун түзүмүндө тармактардын жана экономикалык ишмердиктин түрлөрүнүн көбүрөөк үлүшү айыл чарба (жалпы ички дүң продукциянын 24,1 пайызы), дүң жана чекене соода, автоунааларды жана мотоциклдерди оңдоо (19,1), иштетүү өндүрүшү (18,4 пайыз), курулуш (10,8 пайыз), билим берүү ( 4,3), транспорт ишмердиги жана жүктөрдү сактоодо (2,6 пайыз ) таандык. Тамак-ашка таза салыктын үлүшү (7,9 пайыз) түздү.
Толук наркы боюнча негизги фонддор 2019-жылы 2018-жылга салыштырмалуу 12358,3 млн.сомго өсүү менен 197289,1 млн.сомду түзүп же 6,7 пайзылга көбөйген ошону менен бирге алардын эскириши 15,1 пайзылга көбөйдү.
2020-жылы каржылык эмес активдерге инвестициялар 2019-жылга салыштырмалуу 16,6 пайызга, ал эми 2016-жылга салыштырмалуу 2,1 эсеге, негизги капиталга инвестициялар менен бирге тиешелүүлүгүнө жараша 15,0 пайызга, жана 2,2 эсеге азайган.
2020-жылы тышкы соода жүгүртүү 769,7 млн АКШ долларын түздү, бул 2019-жылдын деңгээлинен 26,1 пайызга төмөн, ал эми 2016-жылдын деңгээлинен 41,1 пайызга жогору.
2020-жылы экономикада иштеген адамдардын орточо жылдык саны 2016-жылга салыштырмалуу 8,0 пайызга көбөйгөн. Иш менен камсыз кылуу негизинен жалданма жумушта иштеген адамдардын (өндүрүштүк жана транспорт тармагындагы жумушчулардын эсебинен ишке ашырылган.
2020-жылы бир кызматкердин орточо айлык номиналдык эмгек акысы 16051 сомду түздү. 2016-жылга салыштырмалуу 1,3 эсеге ал эми 2019 жылга салыштырмалуу 9,0 пайызга көбөйдү. Ошону менен бирге анын көлөмү калктын минималдуу керектөө бюджетинен 3,1 эсеге (5129,46 сом) жана бир эмгекке жарамдуу адамга ( 5697,55 сом ) 2,8 эсеге ашкан.
Инфляциянын деңгээлин мүнөздөгөн керектөө бааларынын индекси 2020-жылы өткөн жылга салыштырмалуу 106,0 пайызды , ал эми 2019-жылы 2018-жылга салыштырмалуу 100,6 пайызды түздү.
